INHOUD De Vrouwe van MaastrichtDe bron van Brigida in Noorbeek De kapel onder de Linden in Thorn
De Vrouwe van
Maastricht
Als je het station van Maastricht
uitkomt en je loopt de stad in, richting de Servaasbrug, zie je bij de eerste
stoplichten, midden op het kruispunt (Wilhelminasingel – Stationsstraat) vier zeer
grote beelden van bisschoppen, rond een metershoge pilaar. De figuur die boven
op deze pilaar staat, is die ertoe doet; het is Maria met kind, staande op de
halve maansikkel. Het is duidelijk wie hier in Maastricht regeert: de Vrouwe
Geschiedenis van Maastricht
250.000 jaar geleden bivakkeerden er
af en toe groepjes mensen in Zuid-Limburg. Rond 5300 voor de christelijke
jaartelling doken in Zuid-Limburg de eerste boeren op en begon voor deze regio
het mesolithicum. Hun typisch versierde aardewerk wordt Bandkeramiek genoemd.
Rond 12 voor de christelijke jaartelling komen de Romeinen met hun
schrijfcultuur, wat je het einde van de prehistorie zou kunnen noemen.
De geschiedenis van deze stad zou
teruggaan tot de 1e eeuw voor de christelijke jaartelling. Ik denk
dat er daarvóor ook bewoning is geweest, dit wordt door schrijvers vanuit
christelijke hoek gemakshalve vergeten. Onder Hotel Derlon in het hart van Maastricht
bijvoorbeeld, hebben archeologen de fundamenten van huizen en een weg uit de
Romeinse tijd gevonden en, interessanter: weer anderhalve meter lager een
keienstraatje uit de late prehistorie (Holleman).
Ook Wikipedia zegt dat het niet bekend
is of er vóór de komst van de Romeinen al een nederzetting was in het gebied
nabij de latere Romeinse brug. De brug lag in het verlengde van de huidige
Plankstraat en Eksterstraat en bestond uit stenen pijlers met een houten
boogconstructie.
Romeinse
opgravingen in Museumkelder Derlon, Onze Lieve
Vrouweplein/Plankstraat (Wikipedia)
Tussen het Vrijthof en de brug
ontstond een Romeinse nederzetting, waarvan het centrum nabij de brug lag, ten
westen van de huidige Stokstraat. Hier zijn onder andere een Jupiter-heiligdom en een thermen-complex
uit de 1e/2e eeuw na Chr. opgegraven.
Zeker is dat er op de plaats van het
huidige Maastricht, op de plek waar de Jeker en de Maas samenvloeien, al
twintig eeuwen continue bewoning is. Datzelfde is voor geen enkele andere
Nederlandse stad aan te tonen. In dat opzicht zien sommigen Maastricht als de
oudste stad van Nederland. (Wikipedia).
Op tal van plaatsen zijn restanten
gevonden van agrarische nederzettingen uit de ijzertijd
(700-200 voor de christelijke jaartelling.). Vanaf 200 voor de christelijke
jaartelling dateren de oudste vondsten in het huidige stadscentrum (Vrijthof en
Onze-Lieve-Vrouweplein), overblijfselen van de Keltische
Eburonen-cultuur.
Nabij het laatstgenoemde plein lag een Keltische weg, die naar een
oversteekplaats in de Maas
leidde.
De stad zou ontstaan zijn op een
natuurlijke oversteek van de Maas, de naam Traiectum, oversteekplaats, zou
Maastricht haar naam geven. In de 1e eeuw wordt er dus een brug
gebouwd en in de 4e eeuw een castrum (versterkte legerplaats).
Ook vermeldenswaard natuurlijk is de
weg die de Romeinen rond het jaar 10 voor de christelijke jaartelling aanlegden:
een belangrijke heirbaan
die van Boulogne-sur-Mer via Doornik,
Valenciennes
en Tongeren naar Maastricht voerde. Vandaar splitste
zij zich in een tak die naar Nijmegen liep, en een tweede die naar Keulen
voerde. Recent noemden archeologen deze weg de Via Belgica.
In Maastricht kunnen we Maria in haar verschillende
gedaanten vinden. Ik bespreek hier de twee bekendste beelden die ik ook heb
gezien tijdens mijn verblijf en waarvan ik heel erg onder de indruk was: de
Sterre der Zee en de Zetel der Wijsheid.
Sterre der Zee
Toen wij op een zachte (tegenwoordig
heel gewoon) decemberavond in 2019 langs het OLV-plein liepen, vonden we tot
onze verbazing de kapel van de Sterre der Zee geopend! Niet vreemd eigenlijk,
want ze lééft hier werkelijk, voor de mensen hier – maar ook voor de toeristen
natuurlijk – doet zij er werkelijk toe in het dagelijks bestaan.
Ze was van buitenaf al te zien en wat
zag ze er prachtig uit! Ik meende dat ze tijdens de adventstijd geen mantel zou
dragen en dat de luiken van het retabel van het altaar gesloten zouden zijn,
maar blijkbaar klopt deze informatie niet: de Vrouwe was gekleed in een blauwe
mantel, aan één zijde prachtig versierd met rode rozen (heet zij immers ook
niet Mystieke Roos!); het houtsnijwerk van de retabel kon bewonderd worden en
er brandden honderden kaarsen voor haar – en dat altijd maar door.
De Sterre der Zee, één van de vele
titels van Maria, staat (sinds 1903) in de Mérodekapel van de Onze Lieve Vrouwe
Basiliek. Door de Maastrichtenaren wordt de kerk Slevrouwe genoemd.
Het is een 15e-eeuwse
houten zogenoemd genadebeeld van Maria met kind, waaromheen een levende en
sterke devotionele traditie heerst. Het houten beeld werd al snel, naar
Zuid-Europese, Spaanse mode bekleed met een wijde kegelvormige mantel. Hierdoor
moest men een en ander aanpassen: de peer die de Vrouwe droeg, werd afgezaagd
(!) zodat het een soort van houder werd voor een lelie. Het kindje kreeg ook een
manteltje aan maar daarvoor moest een armpje afgezaagd worden. Het kreeg een
kroon op het hoofd, die het oorspronkelijk dus niet droeg (!) De peer is voor
mij een verwijzing naar vruchtbaarheid (baarmoeder).
De Sterre der Zee wordt momenteel
bekleed met verschillende mantels. Er is een nieuwe blauwe mantel die wordt
gedragen bij plechtige feestdagen. Haar oude blauwe mantel krijgt ze door het
jaar heen, de rode mantel op lagere feestdagen en in de paastijd.
Achtergrondinformatie
Het beeld behoorde oorspronkelijk toe
aan de paters Minderbroeders, wellicht beter bekend als Franciscanen. Zij waren
vurige Mariavereerders die rond 1470 een Mariabeeld kregen van Nicolaus van
Harlaer (de Harlay), een edelman die op latere leeftijd bij hen intrad.
Het beeld is van Duitse makelij, qua
stijl te dateren rond 1410, volgens de klassieke voorstelling van een “schöne Madonna”:
een staande Vrouwe, die een bloot kindje op de linkerarm draagt. Het kind reikt
met de handjes naar een vrucht, die de Vrouwe in haar hand draagt,
waarschijnlijk een peer.
Rond dit “miraculeuze” beeld van de
Minderbroeders ontstond een grote volksdevotie die zelfs de verering voor St.
Servaas begon te verdringen (is dit de reden dat deze basiliek aan het Vrijthof
de oudste bestaansrechten claimt?). Grote aantallen bedevaartgangers bezochten
het Franciscanerklooster. Er zouden regelmatig gebedsverhoringen en
wonderbaarlijke genezingen hebben plaatsgevonden; de bloeiperiode van de
verering lag tussen 1579 (inname van de stad) en 1639 (sluiting van het
klooster van de Minderbroeders door de Staten-Generaal).
In 1522 begon de processie met het
beeld dat steeds volgens die traditie plaatsvindt op paasmaandag. Deze
processie werd de voorloper van de huidige bestaande bidweg.
Het beeld werd tijdens roerige
perioden ter beveiliging verplaatst en verbleef op verschillende locaties o.a.
bij de eigen Franciscanen in Tongeren en in hun klooster op de Kaekeberg (de
Minderbroedersberg) in Maastricht. Het was kort terug bij de Minderbroeders in
het centrum van Maastricht zelf. Tijdens de Franse tijd werd het ook uit
voorzorg elders ondergebracht. Het verhuisde naar de Onze Lieve Vrouwekerk (die
blijkbaar al bestond, zonder beeld) in 1837 en daar bleef het. De
Minderbroeders kregen hun beeld niet meer terug (bisschoppelijke beslissing).
Sterre der Zee
Volgens de traditionele bronnen – de
website Sterre der Zee – kreeg het beeld de titel Sterre der Zee kort voor
1700. Die titel is een zeer oude, dus al langer bestaande eretitel voor Maria,
afkomstig, aldus de informatie op deze website, van de H. Hiëronymus. Dat
dachten we niet. Het is elke keer weer even slikken als je informatie leest als
zou alles bij het christendom begonnen zijn. Niets is minder waar. Sterre der
Zee is één van de vele, vele titels van Maria’s voorgangsters, de oude
godinnen, van zowel de antieke oudheid van de Romeinen en de Grieken, maar ook
van Egypte – denk aan Isis! -, en Antiochië maar ook verder richting oosten.
Alle volkeren kenden een Moedergodin en eerden Haar met vele titels. Maria
heeft ook nog Maria-Isis geheten en we weten dat er een overgaan van Isis in
Maria heeft plaatsgevonden. De titel is een verwijzing naar de Morgen- of
Avondster, waar scheepslieden hun koers op bepaalden. Ze was met recht de ster
van de zee.
En ook bij dit beeld werd dus een
verhaal verbonden van een eenzame schipper in nood die Maria aanroept en
belooft voor haar een kapel te bouwen als hij haar redt. In dit geval ging het
om een altaar voor het beeld van de Vrouwe van de Minderbroeders.
De Onze Lieve Vrouwebasiliek
De volgende dag zijn we teruggegaan,
hele groepen mensen verdrongen zich nu voor het beeld. Wij gingen de kerk in.
Het donker verraste me compleet, ik geloof niet dat ik ooit in zo’n donkere
kerk ben geweest. Dit romaanse bouwwerk is nooit opgeknapt in gotische stijl
wat met veel kerken wel is gebeurd. De ramen kunnen dan hoger worden gebouwd,
waardoor er meer (zon)licht naar binnen valt (het verschil met de Servaasbasiliek
is groot). Er was blijkbaar net een mis geweest want we zagen de priester met
in zijn kielzog de misdienaren in hun witte jurken net achter elkaar lopend
verdwijnen. Ik vond het binnen bedompt en deprimerend.
Er was niet veel tijd om
te voelen, omdat ik met reisgezelschap was dat niet dezelfde nieuwsgierigheid
heeft als ik. Dus heb ik vooral veel
foto’s genomen, wat niet altijd slaagde, juist doordat het zo donker was.
We doorliepen de kerk in een rondje. In
een aparte ruimte van de kerk werd gebeden door een handjevol mensen: het
Weesgegroet van Maria. Volledig toegewijd gaan deze gelovigen helemaal op in
hun gebed, een bede die bij mij iets onheilspellends heeft, alsof ze hun angst aan
het bezweren zijn. Het heeft iets benauwds. Maria voelt voor mij heel anders:
onvoorwaardelijke liefde en overvloed.
geschiedenis
De basiliek is een Romaanse kerk met
een indrukwekkend massief westwerk met twee traptorens. Over de vroegste
periode zou niets met zekerheid te zeggen zijn. Aangenomen wordt dat een
voorganger van de huidige Onze Lieve
Vrouwebasiliek de bisschopskerk was; (Wiki). Er is namelijk een
immuniteitsoorkonde van Clovis IV (690 of 691 tot 694 of 695) ten bate van de
kerk van de Heilige Maria in Maastricht: in haar naam en ter ere van haar was
in Maastricht, na Tongeren (!) de bisschoppelijke waardigheid gevestigd. Dus de
kerk is de bisschopskerk geweest van de bisschoppen van Maastricht, tussen de 5e
en 8e eeuw. Ik moet hierbij denken aan de kolossale zuil die we zien
als we de Stationsstraat inlopen waar Maria hoog torent, boven op de pilaar,
beneden geflankeerd door de bisschoppen.
De eerste historische tekst vermeldt
dat de crypte van de OLV-kerk, die pas gebouwd was, in 1018 instortte. De
documentatie van de OLV- kerk is tot in de 11e en 12e
eeuw uiterst summier. De Servaaskerk beleeft dan al een hoge bloei. Waarom heb
ik vraagtekens bij deze uitspraken?
Een Mariakerk is doorgaans de oudste
kerk in een stad of een regio. Dus ook dit duidt op een hoge ouderdrom. Archeologische
onderzoek is tot nu toe slechts rondom de kerk verricht en nog nooit binnen de
kerk. Feit is dat de kerk is gebouwd binnen het centrum van het Romeinse
castellum, aan de rand, tegen de stadsmuur. Romeinse castella werden veelal
gebouwd op oude heiligdommen en die werden weer opgetrokken op leylijnen. Toch
wordt er voor de OLV-kerk geen leylijnen genoemd, wel voor de Servaasbasiliek.
(Henry Kampherbeek)
Het Maastrichtse castellum werd
gebouwd in of kort na het jaar 333 na Chr.[1]
en bleef waarschijnlijk tot de 9e of 10e eeuw in gebruik. De versterking was
opgetrokken uit zwaar muurwerk en bezat tien torens en twee poorten. Om het
fort liep een brede verdedigingsgracht. Het castellum is ook tegenwoordig nog
te herkennen in het rechthoekige stratenpatroon van het Stokstraatkwartier en de verhoogde ligging
van de straten. (Wikipedia).
De website Sterre der Zee vermeldt verder
in verband met die crypte van 1018 dat er een onbewoonbare plek was,
onbewoonbaar vanwege bossen en moerassen die door de bewoners Mereweda werd
genoemd. Daar vloeiden de Maast en de Waal, de rivier die vanuit de Rijn
vloeit, samen. Er woonden alleen jagers
en vissers en was gezamenlijk bezit van de bisschoppen van Trier en Keulen, en
ook van enkele abten, voor visvangst en jacht.
Volgens deze bron is het een feit dat
de Onze Lieve Vrouwekerk de oude bisschopskerk was. Deze kerk lag binnen het romeinse castrum.
Archeologische opgravingen stellen dat de huidige oostcrypte naar alle
waarschijnlijkheid staat op de plaats van de oude kerk van de bisschoppen van
Maastricht.
De Luikse (bisschoppen) invloed
concentreerde zich met name op het gebied rondom de Onze Lieve Vrouwekerk; de
keizerlijke invloed richtte zich op de St.-Servaaskerk. (Wikipedia). Er wordt
zelfs gesproken over een tweedeling van de stad Maastricht. Mogelijk is dat de
reden dat er veel aandacht in de bronnen voor de Servaaskerk is en men deze de
oudste papieren toedicht. Verder is al gewezen op de grote devotie voor de
Sterre der Zee, ten koste van Servaas.
Zetel der Wijsheid
Voor dit beeld moet je naar de
Servaasbasiliek aan het Vrijthof.
Het Maaslandse beeld de Zetel der
Wijsheid, een titel die aan Maria is gegeven waardoor deze beelden ook als
Maria als in Maria de moeder Gods worden vermeld, staat in wat Onze Lieve
Vrouwenkapel wordt genoemd – in de noordelijke zijkapel. Er waren meerdere
kapellen maar soms zijn tussenmuren weggehaald. Dit is zo’n brede open ruimte
dat ik vermoed dat dat hier het geval is geweest.
Een smalle zeer lange open ruimte dus,
met aan weerszijden (aan de korte muren) het beeld van de Sedes Sapientiae,
hoog gezeten op haar troon – en een beeld van wat genoemd wordt het Heilig
Hart: een beeld van Jeshua, met de vingers op het ‘sprekende hart’. Ik vond dit een prachtige combinatie, heel
kloppend: Jeshua en Maria Magdalena, die ‘tegenover’ elkaar staan.
Naast de Sedes staan aan weerszijden 2
kandelaars met zeven kaarsen. Hoe mooi wordt de Vrouwe hier geëerd! Ik was overweldigd toen ik voor haar zat. Ik
had een kaarsje aangestoken en zat met mijn ogen dicht en dan keek ik weer naar
haar en nam alle details in me op. Ze ontroerde me en ik voelde de tranen in
mijn ogen prikken; eigenlijk moest ik weg want er werd op mij gewacht maar ik
kon maar niet opstaan. Ik bleef maar naar haar kijken. En zag dat haar teint
gekleurd was. Hoe ze de verte in staarde. En op de app wees Sandra me erop dat
ze grote handen heeft. Dat klopte. Ik zat voor een Zwarte Madonna. Haar scepter
draagt de fleur-de-lis evenals haar kroon. Zij is de Vrouwe van de Roos, de Vrouwe van de
Lelie, Maria-Sophia, Maria Magdalena. De fleur-de-lis is ook een veelbetekenend
symbool dat later aan Maria de Moeder is overgedragen.
Het is niet bekend wie dit beeld
gemaakt heeft. Het wordt gedateerd rond ca 1275/85, 1 meter 30 hoog.
Oorspronkelijk stond het beeld op een altaar dat was gewijd aan de Maagd Maria,
in het westwerk van de kerk. Tijdens de middeleeuwen, zo leert de tentoonstelling
North & South (Museum Catharijne Convent, 2019/2020), was het heel gewoon
om Maria op het altaar te plaatsen, het centrale altaar in een kerk wel te
verstaan!
Het beeld raakte in de plunderingen na het beleg van 1579 haar kroon, mogelijk
van zilver, en rozenkrans kwijt. Het werd in 1872 gerestaureerd en geplaatst op
een neogotisch altaar, dat omstreeks 1990 werd vervangen door de huidige
hardstenen sokkel. Sinds de 19e eeuw staat
het dus in de aparte kapel, die haar naam draagt: Onze Lieve Vrouwe.
Foto’s van de Sedes Sapientiae, Wikipedia
Op foto’s die ik later op Internet
bekeek, heeft ze haar scepter fier omhoog in de rechterhand; toen ik er was
moest ik aan de zijkant van het beeld kijken hoe de scepter eruit zag,
blijkbaar was hij omgevallen.
De Sint Servaas basiliek
Naar men aanneemt is de kerk gebouwd
op het graf van de heilige. De kerk wordt beschouwd als de oudste nog bestaande
kerk van Nederland. Het is een driebeukige kerk, in romaanse stijl gebouwd van
kolenzandsteen en mergel. Het is een rijksmonument en sinds 1985 basilica
minor, basiliek. Het gebouw nu is waarschijnlijk de vierde kerk op deze locatie.
Archeologisch onderzoek ter plekke bracht de geschiedenis van deze kerk min of
meer boven water.
Mogelijk was er eerst een houten
kapel, volgens een middeleeuwse legende. Dat lijkt aannemelijk omdat vroege
kerken in de meeste gevallen ontstonden vanuit zo’n houten kapel. In de 6e
eeuw verrees hier de eerste Merovingische kerk, maar sommige historici zien
aanwijzingen dat dat de Onze Lieve Vrouwekerk was. Het voert hier te ver maar
deze aanname lijkt mij heel redelijk. Merovingen, Maria Magdalena, Onze Lieve
Vrouwe. En zoals gezegd vind ik het logischer dat de OLV-basiliek de oudste
papieren heeft.
Hoe dan ook: in de tweede helft van de
10e eeuw werd de toen bestaande kerk tot op de fundamenten gesloopt
en het terrein opgehoogd en geëgaliseerd. Van deze nieuwe kerk staan nog grote
delen overeind, zoals het middenschip. Na de uiteindelijke voltooiing na drie
bouwfasen werd de kerk nog verschillende keren verbouwd.
Eind 12e, begin 13e
eeuw verrees aan de zuidzijde het imposante Bergportaal, dit zou mogelijk de allereerste
uiting van de gotiek in de Nederlanden zijn geweest. In de 14e en 15e
eeuw werden de zijbeuken uitgebreid met zijkapellen in Maasgotische stijl.
De Romaanse kerk kreeg uiteindelijk
(dus) haar gotische elementen waardoor de kerk aanzienlijk lichter is dan de
donkere romaans gebleven OLV-basiliek.
De basiliek, met de schatkamer (hoewel
daar veel weggehaald is o.a. in de Franse tijd, is de rijkdom van die
schatkamer nog aanzienlijk) getuigt van het roomse rijke leven.
De tijd die ik er kon doorbrengen was veel en
veel te kort. Ik ben er doorheen gelopen, heb foto’s gemaakt, heb bij de Zetel
der Wijsheid gezeten en nog door de kloostergang gelopen. Een volgende keer ga
ik hier echt een hele ochtend of middag voor uittrekken. Er is nog zó
ontzettend veel meer te zien aan prachtige Mariabeelden, schilderijen, Maria
Magdalena bij de kruisiging en/of aflegging; het labyrinth in het Bergportaal,
reliëf. Anna te Drieën; en ook gekerstende godinnen die we nu kennen als
Catharina, Barbara e.a.
Bronnen
Annine E. G. van der Meer, De Zwarte
Madonna van oer- tot eindtijd de moeder van donker en licht en haar dochter
Maria Magdalena , Pansophia Press, 2015
Theo Holleman, Nederland in de
prehistorie, een archeologische zoektocht. Teleac/NOT, 2000.
De prehistorie van Nederland, RmO,1993
Https://www.bezoekmaastricht.nl
Noorbeek, de Brigidabron
De bron ligt
even buiten het dorp, aan de Wesch
De bron
De Brigidabron ligt
in het Zuid-Limburgse dorpje Noorbeek, een klein dorp in de Zuid-Limburgse
gemeente Margraten. Het is één van de zuidelijkst gelegen plaatsen van
Nederland. Het dorp, dat iets meer dan 1000 inwoners telt, heeft een beschermd
dorpsgezicht. Het ligt ‘verscholen’ in het dal van de beek de Noor.
Het lieflijke
landschap van Noorbeek
De bron ligt
even buiten het dorp; de plek daar wordt Wesch genoemd: de bron werd vroeger
gebruikt als was(wesj)plaats. Dat kan je nu nog zien aan de bebouwing bij de
bron.
De bron is de oorsprong van het riviertje de Noor, waar
Noorbeek weer naar vernoemd is. Het
water komt hier met liters tegelijk uit de kalkrijke bodem en stroomt als een
van de enige beekjes naar België.
België.
In het ijzeren hekwerk dat voor de bron is geplaatst staat
een tekst uit 1858 gekrast: 'Santa Brigida - bit voor ons’
Ook zijn er verhalen van genezingen van oogkwalen, door het
deppen met het bronwater. De bron wordt dus verbonden met de heilige Brigida.
De heilige Brigida
St. Brigida is de patroonheilige van Noorbeek en dat is te
zien, want behalve de bron die naar haar is vernoemd, is er ook een Brigidakapel
en heet de kerk op het dorpsplein Brigidakerk. Vóór de kerk staat de Brigidaden
en de herberg in het dorp heet de Brigidaherberg. Alles in Noorbeek draait dus
om Brigida die hier liefdevol ‘Sint Briej’ of ‘Brie’ wordt genoemd. Haar
beeltenis is op de buitenmuren van veel boerderijen en huizen te vinden.
De veepest
Dat de verering van Brigida hier zo levendig is gebleven
heeft te maken met het feit dat deze zuidelijke streek van Limburg een echte
agrarische streek is, waar met name veeteelt een belangrijke bron van inkomsten
is.
Toen in 1634 de
veepest uitbrak, hadden de dorpelingen van Noorbeek en omstreken het
geluk, dat zij een kerk hadden die naar de heilige Brigida was vernoemd. Deze
Brigida werd namelijk algemeen erkend als de patroonheilige van de veeteelt en
ze had blijkbaar ook nog genezende kwaliteiten.
Deze link met de veeteelt kent ook een andere oorsprong,
namelijk van het verhaal dat de heilige Brigid van boerenafkomst was en er
blijkbaar een wonder was gebeurd op haar vaders hoeve. Haar vader en moeder
waren namelijk erg vrijgevig en gaven vaak melk weg aan armen. Toen er een
tekort aan melk leek te zijn, had Brigid tot God gebeden en zie, hun koeien gaven
melk in overvloed. Ook stond zij bekend als iemand die wonderbaarlijke
genezingen op haar naam had staan, met name bij oogkwalen.
De bewoners van Noorbeek baden tot de heilge Brigida. En zij
beloofden haar om elke 2e zondag na Pasen een grote den op te
richten in haar naam, als zij hun gebeden zou verhoren. En zie: Noorbeek en al
haar dieren werd gespaard van de veepest.
Ook in de jaren daarna tot zelfs nog in de 21ste eeuw bij de
varkenspest en de mond- en klauwzeerepidemie werd Noorbeek gespaard.
De meiboom
En dus richten de jonge ongehuwde mannen van Noorbeek (de
Jonckheid Sancta Brigida) nog elk jaar op de 2e zondag (andere
bronnen spreken van zaterdag) na Pasen een grote den uit het bos, vervoeren die
met paard en wagen (die voor de gelegenheid feestelijk zijn versierd) naar het hart
van het dorp, de Pley genaamd en heffen die via een speciaal systeem, handmatig
op. Een fantastisch en soms bloedstollend schouwspel, zó uit de late Middeleeuwen,
zonder onderbreking! En het is meer dan aannemelijk dat dit een gekerstend
gebruik is dat uit veel oudere tijden stamt – met de altijdgroene den of spar
als symbool van vruchtbaarheid in de barre wintertijd. Een andere mogelijkheid
is dat het staat voor de meiboom, symbool van de vernieuwing in de natuur. Vrouwen
en mannen dansten vroeger rond de boom en konden zo met elkaar kennismaken. Dat
‘liep ook weleens uit de hand’. De gemeentelijke en kerkelijke overheden wilden
dit oude gebruik terugdringen en veel meiboomfeesten verdwenen.
Ook in Mheer en Banholt worden meibomen opgericht. De
traditie van Noorbeek is waarschijnlijk de oudste. De Brigidaden staat het hele
jaar naast de Brigidakapel midden in het dorp.
Vruchtbaarheidsgebruiken
Een ander gebruik in
Noorbeek maar ook de omliggende dorpen is, dat op 1 februari het voer en
het water van de veestapels worden gezegend, om gezondheid en vruchtbaarheid te
bevorderen. Die dag wordt gezien als de sterfdag van Brigida In andere dorpen
worden op deze dag ook hazelaartakken gewijd met heilig water, en daar worden
de koeien zacht mee geslagen om ze te zuiveren en vruchtbaar te maken in het
komende jaar.
En vroeger werden er ook nog processies gehouden, waarbij
Brigida om de akkers werd gedragen, eveneens om vruchtbaarheid te bevorderen.
Voor Noorbeek is Sint Brigida hun patrones. Zij wordt echter
in meer dorpen in de streek vereerd, waaronder Itteren, Broeksittard,
Nieuwstadt. In Geldrop (Brabant) is de kerk naar Brigida genoemd, er zijn een
aantal mooie beelden van haar te bewonderen. In Vlaanderen zijn veel
Brigidakapellen en ook -kerken, alsook broederschappen, novenen en relieken. In
Ommen (Overijssel) staat Sint Brigida in het wapen van het stadje!
Saint Brigit
St. Brigida werd als St. Brigit (Brigitta) uit Ierland
overgebracht door Ierse monniken toen zij van 600 tot 1100 naar het vaste land
trokken. Zij brachten hun heiligen mee, waaronder Saint Brigit. Deze heilige
Brigit leefde van 453 tot 523 en was de patrones van Ierland.
Zij werd geboren uit Keltische ouders en haar vader was een
stamhoofd. Haar stiefmoeder zou van koninklijke bloede zijn, maar bronnen
vermelden dat haar echte moeder een slavin van het huis was.
Als meisje viel ze op door haar schoonheid en haar
indrukwekkende schoonheid. Daarom kreeg ze de Keltische naam voor licht:
Brighid of Bride, dat helder of glanzend betekent. Brighid wilde met geen
enkele man trouwen. Ze wilde zich helemaal wijden aan het nieuwe geloof: het
christendom. Ze leefde als kluizenares onder een eik. Cill-dara heette die
plek, kluis onder de eik. Toen meer vrouwen zich bij Brighid aansloten, groeide
dat uit tot een vrouwenklooster te Kildare.
Brighid was de abdis van dit vrouwenklooster, daarom wordt
zij afgebeeld met een staf, die haar waardigheid uitdrukt. Aan haar voeten ligt
een rund, want men bidt tot haar bij veeziekten. Rond de heilige Brigida
bestaan veel legenden die vaak teruggaan op oeroude Keltische sagen. Brighid
wordt in Ierland de zuster van Maria genoemd want men gelooft dat ze aanwezig was
bij de geboorte van Jezus. Brigida molk de koe, die in de stal aanwezig was en
redde de heilige familie zo van de hongerdood, aldus deze legende.
Andere bronnen vermelden dat Brigid een druïdesse was
voordat zij zich bekeerde tot het christendom.
Noorbeek en Brigida
Behalve de Brigidaden, zijn er ook veel afbeeldingen van
Brigida te vinden. Op de eerste plaats in de Brigidakapel, waar men kan bidden tot de heilige Brigida en ook
devotiekaarsen kan laten branden. Opvallend is dat Brigida hier behalve met een
koe ook met een kaars wordt uitgebeeld. De kapel staat vóór de Brigidakerk,
tegenover het Pley.
Brigida in de kapel met haar staf, kaars en
koe; omringd door Brigit dolls
In de Brigidakerk
is een mooi uitgevoerd beeld van Brigida te vinden, met een koe aan haar zij.
En met een staf, wat in de katholieke wereld verwijst naar haar heiligheid.
Verder is zij daar ook te vinden als afbeelding in één van de glas-in-lood
ramen, waar zij naast een koe aan haar voeten een boek vastheeft, wat verwijst
naar haar leven als kloosterlinge.
Brigit, Bridget,
Brighid, Bride
De Ierse heiligen gaan, net als de inheemse heiligen, terug
op godinnen en goden uit de voorchristelijke periode. Verhalen en gebruiken
werden ook gekerstend, omgezet naar het christelijk geloof. De eeuwenoude
gebruiken en verering werden opgenomen in dit nieuwe geloof, zodanig dat ze
voor de mensen op het platteland acceptabel waren en gedoogd en gecontroleerd
konden worden door de Romeinse katholieke Kerk.
Zo gaat de heilige Brigit terug op de Godin Brigit; haar
naam wordt op verschillende manieren geschreven, afhankelijk van het gebied (en
dat ook in Schotland!) waar zij werd vereerd. De heilige Brigit draagt zo’n
beetje alle eigenschappen en vermogens uit, die ook de kwaliteiten van de veel
oudere Godin Brigid) zijn.
Breo Saigit
Saint Brigit uit Ierland, hier dus als Sint Brigida vereerd,
was in oorsprong een vuurgodin, zoals de oorsprong van haar naam ‘Breo
Saigit’(vuurpijl) aangeeft. Volgens een legende werd Brigid geboren met een
vlam op haar hoofd die tot in de hemel reikt. Ze is het typevoorbeeld van de
drievoudige godin die overal ter wereld voorkomt.
In oude, Ierse volksverhalen is Brigid een zonnegodin. Haar
attributen en eigenschappen zijn licht, inspiratie, vuur, heling. Ze belichaamt
het innerlijk vuur, genezende kracht en inspiratie. Ze was (is) de beschermster
van de dichtkunst en de ‘fillibrehct’, de traditie van Ierse barden, een soort
priester-dichters. Voor de druïden was zij De Godin.
Bronnen
De Godin Brigid is de godin van heling en zuivering en zij
werd al eeuwenlang geëerd als helende kracht bij bronnen en putten, die haar
heilige water bevatten, voordat het meisje Brigit werd geboren. De oude Kelten
gingen al naar bronnen voor heling en zuivering, maar ook gebruikten ze haar bronnen
en putten als wensbronnen.
Het water werd als bron van vruchtbaarheid gezien en in het
geval van Brigid, was dat de voedende melk van zowel de moeder als de koe. Tenslotte
werd de bron gezien als plek waar de zielen na de dood werden verzameld door
Brigida in haar crone-aspect, en waar de kinderen weer uit geboren werden. De
bron van dood en wedergeboorte.
Brigid bezat een magische koe, een witte koe met rode
horens. Dit stond dus voor haar vruchtbare voedende moederaspect. Maar ook zou
de witte koe met de rode oren staan voor de koe, die uit de andere wereld komt.
Ook moeten we hier weer denken aan de legende waarin Brigid Maria en Jozef melk
van de koe te drinken heeft gegeven, toen zij op zoek waren naar een plaats om
te overnachten. De verbinding van Brigida met de koe, gaat dus al verder terug
dan uit de tijd van de heilige Brigid.
Haar feestdag valt op 1 februari, het feest van Imbolc als
de lammetjes zijn geboren, de ooien melk geven en de krokussen tevoorschijn
komen, prille uitingen van de voorbode van de lente. Een oud gebruik dat nog
altijd in gebruik is, is het maken van de Brigit
dolls, een gebruik dat voortkwam uit de schoven die werden gemaakt uit
granen en gedroogde tarwe, versierd met juwelen, de eerste sneeuwklokjes en
sleutelbloemen. De Bridie doll werd
naast het vuur in een wieg gelegd met een rechte witte staf van beuken, bezem
of witte wilg. Deze stelde haar heilige gemaal en haar transformerende staf van
kracht voor.
Met de kerstening is deze datum de sterfdag van de heilige
geworden, een omkering die we vaker zien.
Kildare
Brigit werd oorspronkelijk vereerd in de voorchristelijke
brontempel van Kildare in Ierland. Mogelijk was de bron zelfs eerder gewijd aan
Kele Of Cailleach (waar het Nederlandse kalle en kol (toverkol) van is
afgeleid, hoewel we moeten beseffen dat Brigit zelf een oeroude Godin is, die
staat aan het begin.
In deze tempel van Kildare werd een eeuwig vuur brandend
gehouden door de priesteressen, negentien maagden. Achttien om precies te zijn,
want de negentiende nacht zou de Godin zelf bij Haar vuur zitten. Het getal
negentien verwijst naar de cycli van zon en maan ten opzichte van de aarde – en
hier vinden we het drievoudige van de godin (later overgegaan in de Matrones)
overduidelijk terug. Elke 18,67 jaar om precies te zijn, bevinden zon en maan
zich opnieuw op dezelfde plaats ten opzichte van elkaar en onze aarde.
Toen het christendom vaste voet kreeg in Ierland,
transformeerde de tempel naar een klooster en gingen de priesteressen op in de
nonnen, die doorgingen het heilige vuur brandend te houden. Tot de twaalfde
eeuw, toen werd het door de Kerk verboden vanwege haar heidense karakter.
Andere bronnen spreken van het verbod vanaf de Reformatie.
In de jaren zestig besliste het Vaticaan dat er onvoldoende
bewijzen waren om Saint Brigit nog langer als heilige te vereren. De vlam
doofde voorgoed. Inmiddels is de vlam weer aangestoken door een congregatie van
zusters, die in Kildare wonen. De plek is nog altijd een pelgrimsoord.
De bron in Noorbeek als
pelgrimsoord
Op 1 februari trekken jaarlijks christelijke pelgrims door het Limburgse
landschap naar Noorbeek, naar Sint Brigida. Aangekomen in Noorbeek, stoppen ze
bij de Brigidabron. Een vrijwilliger van de parochie deelt speciale flesjes
Brigidawater uit om deze te laten zegenen in de kerk. Het
gebruik bestaat nog steeds om een scheutje van dit wijwater in de waterbak
van het vee te doen om het te vrijwaren van veeziektes. Ook de pastoor van de
Brigidakerk komt met een groepje kinderen naar de bron, vanwaaruit de
pelgrimage richting het eindpunt, de Brigidakerk, gaat, de thuishaven van Sint
Briej, aldus de pelgrim in haar verslag op haar website. Voor de rest van
het jaar ligt de bron er voorzover ik dat kan overzien, verlaten bij.
Tegenwoordig vinden steeds meer vrouwen de weg naar deze
bron. Zij bidden en zingen daar en hangen, volgens goed Keltisch gebruik,
linten in de takken boven de bron. Ze branden kaarsjes in de nissen van de
bron. Ze zegenen zichzelf en elkaar met het bronwater. Ook hangen ze er hun
Brighid crosses in de takken. De bron wordt door deze vrouwen als heilig
ervaren, het is de bron van Brighid, de van oorsprong Ierse godin.
Tijdens een van de jaarlijkse bezoeken aan de bron in
Noorbeek, aldus Marion van Eupen, “voelden we heel duidelijk de verbinding met
de Godin, de bron is heel aards en puur, onaangetast door jarenlang gebruik. We
hebben daar onze wensen geuit en giften in het water gegooid. Ook hebben we
linten gebonden aan de takken van de bomen die rond de bron groeien. Een
gebruik wat daar (in tegenstelling tot ander plekken in Nederland) duidelijk in
verval is geraakt. Tenslotte hebben we een Brigitcross in het zachte mergel
gekrast. De Godin Brigida heeft haar plaats daar wat ons betreft weer
ingenomen.” . Meestal vindt het bezoek
aan de bron plaats in februari. De Brigitpoppen worden dan ook bij de bron
geplaatst.
Jaarlijks kunnen vrouwen zowel als mannen zich in een
weekend verdiepen en verbinden met deze Brigida-energie. Brighid, Saint Bridget
of St. Brigida, het zijn verschijningsvormen van een en dezelfde helende en
zachte energie.
Bronnen
- Marion van Eupen, Brigida in Noorbeek, handout bij Brigida retraite
- Ineke Bergman, Godinnen van eigen bodem, A3 boeken, Geesteren, 2007
- https://annemarielatour.wordpress.com/2016/02/02/twaalf-kilometer-te-voet-naar-sint-brigida/
- People.tribe.net
- Manu Brouwers, Heiligen die boeien, Stichting Heem & Groen Noorbeek, n.d.
- Noorbeek, de kerk in het midden, werkgroep Wegkruisen/Noorbeek, n.d.
- Schumulder.nl, Brigidabron Noorbeek
- Aat van Gilst, wijze vrouwen en godinnen, Aspekt, Soesterberg, 2001
- Godin in Mij, tijdschrift De Nederlandse Godinnentempel Hillegom, Imbolcnummers (niet meer leverbaar)
- www.brigida.nl (Geldrop)
Lida van de Water
__________________________________________________________________________________
Het beeld werd op 15 juli 1977 uit de kapel gestolen. Nadat een replica van het beeld was gemaakt, werd het origineel, na emotionele oproepen in de media, enkele maanden later weer in het geheim door de pastoor-deken van de dief teruggekocht. Na een restauratie en het aanbrengen van een alarminstallatie werd het oude beeld op eerste paasdag 1978 met een historische optocht en processie weer geïntroniseerd.
Aan de buitenzijde van de kapel bevindt zich een nis in de oostmuur waarin zich een klein Mariabeeld met kind, een 19e-eeuwse zogenaamde staakmadonna bevindt, voorzien van wassen hoofd en handen, dat als 'buitenbeeld' van het eigenlijke beeld functioneert.
Sinds de realisatie van de aparte kaarsen- en devotiekapel was het nodig om ook daar een afbeelding van O.L. Vrouw van Thorn te hebben. Daartoe is niet gekozen voor een replicabeeld, maar voor een moderne afbeelding in icoonvorm (ca. 30 x 40 cm) met daaronder de tekst 'Onze Lieve Vrouw van Loreto, bid voor ons'. De voorstelling is gebaseerd op een afbeelding in de zogenaamde Duitse kapel in de dom van Loreto.
__________________________________________________________________________________
Mariakapel Thorn, Limburg
kapel aan de weg Bron: Internet
De Kapel onder de Linden, oftewel O.L. Vrouwe onder de Linden/ O.L. Vrouwe van Loretto
is gewijd aan Maria.
De Kapel
onder de Linden is gesticht door Clara Elisabeth van Manderscheidt-Blankenheim,
een adellijke kanunnikes van het stift Thorn. De Mariakapel (rijksmonument nr.
35513) is tussen 25 augustus 1673 en 8 september 1674 gebouwd onder leiding van
de Roermondse bouwmeester Willem Boyens. Het gebouwtje is gesticht op een
veldje tussen twee linden, de plaats waar, naar
verluidt, indertijd voor de Thorner sacramentsprocessie ook het rustaltaar werd
opgesteld. Tot 1769 heeft er een kluizenaar naast de kapel gewoond.
De
Mariakapel werd gebouwd voor de toentertijd populaire Loretaanse devotie voor
het Heilig Huis van Nazareth. De kapel zou een kopie is van de 'Santa Casa' uit het
Italiaanse Loreto. Dit heet het huisje te zijn waarin Maria te Nazareth de
boodschap van de engel zou hebben ontvangen. Deze woning zou in 1291 op
wonderbaarlijke wijze door engelen vanuit Palestina naar Loreto zijn overgebracht.
O.L. Vrouwe
van Loretto ontwikkelde zich zich dankzij spoedige genezingen tot een
bedevaartoord voor de wijde regio rondom Thorn. In de 19e en 20e eeuw heeft de
kapel een rol gespeeld bij de stimulering van de Mariaverering in Limburg.
Tegen het einde van de 20e eeuw is O.L. Vrouw onder de Linden nog steeds een
levendige maar grotendeels individuele devotie.
De huidige kapel bestaat uit drie
hoofdonderdelen: de oude kapel, een uitbreiding uit 1811 naar het westen toe en
een 19e-eeuwse biechtkapel aan de noordzijde. De huidige toegang geschiedt via
de biechtkapel; de deuren aan de straatzijde zijn gesloten.
De oorspronkelijke kapel, een
eenvoudig rechthoekig gebouw met zadeldak, is in vorm een replica van het huis
van Nazareth in Loreto (Italië) Het is gebaseerd op opmetingen in 1673 van
bouwmeester Boyens van de Loretokapel te Baarle-Nassau (en niet in Loreto
zelf), alwaar het stift zelf ook bezittingen had.
Het oudste kapelgedeelte wordt
gedomineerd door een schuinoplopend plafond (pseudogewelf) van stucco-reliëf
waarin zes met olieverf beschilderde medaillons met voorstellingen van de
oorspronkelijke Loretokapel en de mirakelen die daar plaatsvonden, alsmede zes
geschilderde Mariasymbolen zijn aangebracht.
Maria: onze Lieve Vrouwe
Achter het
altaar staat een rijkgesneden barok altaarscherm, naar een vergelijkbare
afscheiding in Loreto, van de hand van de Antwerpse meester G. Kerricx uit 1681
(2 x 7,60 m). Het scherm is voorzien van twee deurtjes en is in het midden
verlaagd om bezoekers een beter zicht op het Mariabeeld te geven. Daar bevindt
zich ook een betegelde haard, de Santo Camino, met op de haardkap een
schildering van de H. Familie. Daarboven bevindt zich het Mariabeeld en een
wapenschild van de stichteres. Een houten tabernakel is in de 20e eeuw verruild
met een stalen exemplaar. Het oorspronkelijke altaar is in 1733 door een barok
exemplaar, een geschenk van een kanunnikes, vervangen.
Het
houten Mariabeeld met Jezuskind op de linkerarm is uit uit 1674, waarschijnlijk
gemaakt in Maaseik. Rondom de muurnis was de muur vroeger hemelsblauw
geschilderd en voorzien van koperen sterren. Het is een geklede madonna, met
brede mantel en voorzien van een replica van de 'tiara' uit 1674 die in 1974
werd gestolen. De bewaard gebleven scepter en kroon van het kindje dateren nog
uit 1675 en zijn door Mathijs Meulenaar uit Maaseik gemaakt van verguld zilver.
In 1885 zijn door J. Loven te Roermond nieuwe kronen gemaakt die in 1974
eveneens zijn gestolen en in 1975 vervangen door replica's. De mantel is in 1967
door een plaatselijke dame uit Thorn vervaardigd.
Mariabeeld in kapel bron: Internet
Het beeld werd op 15 juli 1977 uit de kapel gestolen. Nadat een replica van het beeld was gemaakt, werd het origineel, na emotionele oproepen in de media, enkele maanden later weer in het geheim door de pastoor-deken van de dief teruggekocht. Na een restauratie en het aanbrengen van een alarminstallatie werd het oude beeld op eerste paasdag 1978 met een historische optocht en processie weer geïntroniseerd.
Aan de buitenzijde van de kapel bevindt zich een nis in de oostmuur waarin zich een klein Mariabeeld met kind, een 19e-eeuwse zogenaamde staakmadonna bevindt, voorzien van wassen hoofd en handen, dat als 'buitenbeeld' van het eigenlijke beeld functioneert.
Sinds de realisatie van de aparte kaarsen- en devotiekapel was het nodig om ook daar een afbeelding van O.L. Vrouw van Thorn te hebben. Daartoe is niet gekozen voor een replicabeeld, maar voor een moderne afbeelding in icoonvorm (ca. 30 x 40 cm) met daaronder de tekst 'Onze Lieve Vrouw van Loreto, bid voor ons'. De voorstelling is gebaseerd op een afbeelding in de zogenaamde Duitse kapel in de dom van Loreto.
Sacraal landschap
In
2011 ben ik op zoek gegaan naar de kapel onder de Linden. Hoewel we navigatie
hadden, was het flink zoeken. We zijn twee kapelletjes tegengekomen, die
Annakapellen bleken te zijn, ze waren mooi en natuurlijk hebben we daar
kaarsjes gebrand en kruiden gestrooid. Maar het was niet de Kapel onder de
Linden. We hadden het bijna opgegeven maar hebben het kapelletje toch gevonden
en het was de moeite waard!
Het
kapelletje is omringd door linden – “door een groene mantel van eeuwenoude lindebomen
omgeven”, zegt het regionieuw uit 2014 - en zodra je hier loopt, ben je in
een andere dimensie. Er staan ook bomen aan de achterkant van het gebouwtje en
de sfeer is hier sereen. Wat een bijzondere plek in een landelijke omgeving en
wat een lieflijk kapelletje. Binnen is het donker en het beeld van Maria met
kind trekt meteen mijn aandacht. Wat is ze majestueus! Ik voel me er bijzonder
tot aangetrokken. De kapel is mooi versierd en het is fijn om hier binnen te
zijn, als in een grot, zo voelt het. Geen enkele auteur van gezochte informatie
vermeldt de bijzondere sfeer die er heerst rondom het kapelletje.
Op onderzoek
Ik
had me niet voorbereid, wist niets over deze plek maar het voelde fijn.
Thuisgekomen ben ik gaan zoeken. Informatie op de website van het
Meertensinstituut geeft al aan dat de plek bijzonder is en deel is van een
groter sacraal gebied. Sleutelwoorden zijn: lindebomen, geheel landelijk,
bedevaartswegen, landschappelijk beschermd gebied.
lindebomen achterkant kapel foto: Lida van de Water
De
Loretokapel, aldus de informatie, is gelegen in het buitengebied van Thorn, op
ongeveer een kilometer ten noordwesten van het stadje, niet ver van de
hoofdverkeersroutes A2 en Napoleonsweg naar Venlo. De situering is niettemin geheel landelijk:
temidden van akkers op een met grote lindebomen begroeide ruimte langs de
Heerbaan, waaromheen enkele boerderijen staan. De toegangswegen (Heerbaan, de
Boekenderweg, Sint-Annapad, Sanfort) waarover de bedevaarten naar de kapel
trokken en trekken, kennen een bredere sacrale structuur door de aanwezigheid
van diverse devotiekapellen (Hubertus-, Antonius-, Rochus-, Barbara-, Anna- en
Nepomucenuskapel; echter geen staties). De omgeving rond de kapel is
landschappelijk beschermd gebied.
Devotiekapelletjes met lindebomen
Niet
alle bezoekers, zegt ook het regionieuws van maart 2014, realiseren zich dat de
bewoners van het Thorn hier in de loop der tijden een sacraal landschap
ingericht hebben met diverse wit geschilderde devotiekapelletjes met lindebomen
die als een krans langs de wegen toegang geven naar de Kapel.
Ook in informatie over leylijnen in het ‘archief van plaatsen, Leylijnen 5, wordt de kapel genoemd, alsook de basiliek, waarmee naar ik aanneem de abdijkerk van Thorn wordt bedoeld. Er is hier dus wel degelijk sprake van sacraal landschap. Zoals gezegd trokken de bedevaarten over bepaalde toegangsweggen en zijn er diversie devotiekapellen, waaronder die van Anna. Ook het feit dat de omgeving rond de kapel landschappelijk beschermd gebied is
Ook in informatie over leylijnen in het ‘archief van plaatsen, Leylijnen 5, wordt de kapel genoemd, alsook de basiliek, waarmee naar ik aanneem de abdijkerk van Thorn wordt bedoeld. Er is hier dus wel degelijk sprake van sacraal landschap. Zoals gezegd trokken de bedevaarten over bepaalde toegangsweggen en zijn er diversie devotiekapellen, waaronder die van Anna. Ook het feit dat de omgeving rond de kapel landschappelijk beschermd gebied is
Heilige boom
Het
is niet zomaar dat deze kapel ‘Onze Lieve Vrouwe onder de Linden’ heet. De
linde is een heilige boom die wordt geassocieerd met de godin. In de
Nederlandse taal is de linde vrouwelijk. Vreemd genoeg is dit bij ons ook de
enige boom die vrouwelijk is. Hoe dan ook, in de Noordse mythologie was de
linde gewijd aan de godin Freya (er staat niet voor niets een linde op de
Kattenberg in Heiloo) en bij de Slavische volkeren aan de liefdesgodin
Krasogani, aldus Aat van Gilst. In sagen en sprookjes geldt de lindeboom als
woonplaats van de witte of wijze vrouw. Dichters uit de Romantiek voelden aan
dat deze boom eens een religieuze betekenis heeft gehad. Dikwijls stond een linde bij een waterput in
het midden van een dorp. Eens vormde ze het middelpunt van volksfeesten.
Van
het zachte lindehout , aldus nog steeds Aat van Gilst, zijn vele
madonnabeeldjes gemaakt. Soms zijn Mariabeeldjes aan een lindeboom bevestigd.
De linde is dus verbonden met Maria, onze Lieve Vrouwe, met de Godin.
linde bij kerkje
foto: Lida van de Water
Informatie bij een You Tube filmpje
uit 2012 vermeldt het volgende: “In vroeger tijden werd er jaarlijks een
Bedevaart gehouden van Wessem naar Thorn. In de Witte Kapel Onder de Linden
werd een H. Mis opgedragen waarna de bedegangers weer richting Wessem gingen.
Enkele jaren geleden is deze Bedevaart weer in ere hersteld.”
Praktische
informatie
·
Sinds
de restauratie is het ook mogelijk om een drankje te drinken bij 't Kapelhuis.
·
De
kapel is dagelijks Dagelijks geopend van 8:30 uur tot zonsondergang. Adres:
Heerbaan-Kapel 4 (aan
de Heerbaan), 6017 RB Thorn
De magie van Thorn, het witte stadje
Ben je in de
buurt, dan kan je Thorn niet links laten liggen. Dit witte stadje is prachtig
om doorheen te lopen. Een bezoek aan de abdijkerk is een feest.
In de
Middeleeuwen, aldus de informatie van de leylijnenwebsite, begon de
christelijke kerk meer voet aan grond te krijgen in de Lage Landen. Veel van de
heilige plaatsen werden gekerstend. Vaak resulteerde dit uiteindelijk in de
bouw van een kapel of kerk op of bij een heidens heiligdom. Ook op andere
manieren nam de christelijke kerk de functie van de oude heidendommen over. Kathedralen,
kerken en kapellen werden gebouwd als nieuwe heiligdommen in de Lage Landen en
deze werden evenzo weer geplaatst op leycentra.
Door de
onderzoeken, die gedaan zijn door de enkele al bestaande studiegroepen, is
gebleken dat de oude kerken specifiek op de centra van lijnen zijn geplaatst.
De oude kerken zijn zo gepositioneerd dat door de lengterichting altijd een
leylijn loopt. Het kruispunt van de leylijnen ligt dan onder de toren of op de
plaats van het altaar. Een combinatie van deze twee komt ook voor. De abdijkerk
van het Limburgse Thorn heeft twee van zulke centra. Er zijn prachtige beelden
van Maria Magdalena te bewonderen.
Bronnen
Aat van Gilst, Wijze vrouwen en godinnen, Uitgeverij
Aspect, 2001
http://www.dichtbij.nl/roermond/regionaal-nieuws/artikel/3438259/bloesemzoom-bij-kapel-onder-de-linden-thorn.aspx
Lida van de Water
Geen opmerkingen:
Een reactie posten