Noord-Oost
1. Maria Magdalena in Anloo (Drenthe)
2. Mariakerk, Ruinen (Drenthe)
Het artikel "Maria Magdalena in Anloo kon niet worden geüpload op dit blog. Het is te vinden op:
LinkedIn - men moet een account hebben
https://www.linkedin.com/pulse/maria-magdalena-anloo-drenthe-lida-van-de-water?trk=portfolio_article-card_title
Academia.edu - men moet een account hebben
https://www.academia.edu/43953931/MARIA_MAGDALENA_IN_ANLOO
Op beide media is ook deel 2 over MM in Anloo te lezen.
Mariakerk, Ruinen (Drenthe)
Geschiedenis
Ruinen is een brinkdorp in de provincie Drenthe (gemeente de
Wolden). Het was een hoge heerlijkheid: de Heerlijkheid Ruinen vanaf de
middeleeuwen tot aan de Franse tijd.
Dorpen als Ruinen waren esdorpen, grenzend aan het
Dwingelderveld. Ze bestonden uit een aantal verspreide boerderijen waaromheen
de essen lagen: de landbouwgronden. De schapen van de boeren verzamelden zich
elke ochtend op de brink: een open plek aan de rand van het dorp. Daar nam de
schaapsherder ze dan mee naar de hei.
De Mariakerk
Dit kerkje lijkt in eerste instantie een normale
middeleeuwse dorpskerk. Toch maakte dit gebouw deel uit van van de plaats van
het oudste klooster van Drenthe. Het gebouw hoorde oorspronkelijk bij het
benedictijnenklooster van Ruinen, de Maria-abdij. Diverse kloostergebouwen
verrezen aan het noorden en achter het koor van de kerk. Restanten van deze
vroegere abdij zijn nog te zien in de kelder van de pastorie van ruinen. Toen
de monniken in 1325 uit Ruinen wegtrokken om zich te vestigen in Dickninge in
de Wijk, werd de voormalige kloosterkerk een parochiekerk.
In de 14e eeuw werd aan de zuidoostzijde van de
kerk de Catharinakapel gebouwd. In de 15e eeuw werd de toren
gebouwd. Oorspronkelijk betrof het een romaanse kerk. Bij een ingrijpende
verbouwing in de 15e eeuw kreeg de kerk haar huidige gotische uiterlijk. De
kerktoren is in dezelfde periode gebouwd. Tijdens de Reformatie ging de kerk
over in protestantse handen. De naam Mariakerk bleeft gehandhaafd. In 1836 werd
de kapel gesloopt en ook het koor werd afgebroken. De toren heeft een hele
vreemde spits. De oorspronkelijke spits uit 1423 werd tijdens een zware storm
in 1661 ernstig beschadigd. Pas bijna 30 jaar later kreeg de toren weer een
spits: een eenvoudige lantaarnspits!
De Mariakerk in 1786
Bij het betreden van de kerk via het torenportaal ziet men
rechts van het portaal een grote platte steen liggen. Mogelijk een
markegrenssteen maar bij nadere bestudering staan er behalve een christelijk
kruis ook enkele runetekens op. Dit doet de vraag rijzen of de Mariakerk boven
op een heidense offerplaats gebouwd is. Hier zijn geen bewijzen van. Volgens
een plaatselijk verhaal zou deze offersteen uit de Mariakerk zijn verwijderd,
tijdens de 80-jarige oorlog, en pas in 1937 in de pastorietuin in Odoorn
terecht zijn gekomen. Of heeft de steen bij de hervormde St. Margarethakerk te
Odoorn gelegen? Deze kerk blijkt uit oude overleveringen in Odoorn, wel boven
op een heidens heiligdom gebouwd te zijn.
Nog in 1978, op 1 april, kaapten enkele jongeren uit Ruinen
de gekerstende offersteen uit de pastorietuin in Odoorn. De mensen in Odoorn
waren woest om de roof van Ruinen van de heilige kei. De steen is sindsdiens
spoorloos ……. zegt men.
In de kerk sieren een fraai eiken preekstoel en een doophek
uit ca. 1660 het interieur, samen met een koperen kroon.
Kapellen
Aan de zuidoostkant van de kerk heeft de St. Catharinakapel
gestaan. Aan het einde van het toenmalige koor heeft vroeger nog een kleine
kapel gestaan: de Onze Lieve Vrouwekapel. Die was alleen bestemd voor de abt
van het klooster, om er te bidden. In 1836 werd de St. Catharinakapel
afgebroken en de andere kapel verdween later toen het koor werd ingekort. Je
kunt nog zien waar de St. Catharinakapel heeft gestaan. Ook de O.L. Vrouwekapel
en het koor zijn bij opgravingen in 1973/74 weer teruggevonden.
Hier heeft de St. Catharinakapel gestaan.
Leylijnen
Er zijn nogal wat mensen die leylijnen hebben ontdekt. Vleer
geeft een leylijn aan die van de Plechelmusbasiliek in Oldenzaal via de kerk
van Heemse naar de Mariakerk te Ruinen loopt. Ton van der Leeden,
wichelroedeloper, geeft aan dat deze leylijn nog verder doorloopt naar de
hervormde kerk in Olderberkoop. Er is een leycentrum van 33 lijnen achter de
kerk ontdekt door Stok, precies waar de verdwenen O.L Vrouwekapel heeft gestaan.
Ter hoogte van de preekstoel is een
leycentrum met 10 leylijnen.
Heilige plek
Er moet rond 850 al sprake zijn geweest van een kerk, dit
moet een klein houten kerkje zijn geweest met een rieten dak. Zeer
waarschijnlijk werd deze plek al eerder als heilige grond erkend.
Heilige boom
Voor de Mariakerk op de Brink heeft een oude boom gestaan,
een lindeboom met aan de voet een grote uitstulping. Hierop deed de koster van
de kerk na de kerkdienst (hij was ook de schoolmeester) de afkondigingen van de
gemeenschap. De linde wordt al genoemd uit een verordering van 1644. Rond 1900
was de boom vermolmd en uitgehold en bezweek ze onder de last van haar zware
kroon. De linde heeft zeker haar voorgangsters gekend, linden werden gezien als
heilige bomen; er werd recht onder gesproken.
Restauratie 2015
In 2014 werden
bij archeologische opgravingen de vroegere afmetingen van de kerk blootgelegd. De muren die worden opgegraven zijn van
baksteen en ongeveer een meter dik.
In 2015 is het terrein rond de kerk aangepakt. Het terrein
is opnieuw ingericht, gelijktijdig met het herstel van het oorspronkelijke
karakter van de Brink. Belangrijkste doel was de bijzondere geschiedenis en het
karakter van de kerk en haar directe omgeving weer zichtbaar en beleefbaar te maken,
is te lezen op een van de expositiezuilen, die de gemeente Wolden er heeft
laten neerzetten.
“Een semi-openbar terrein is ontstaan waar de kerkgeschiedenis
kan worden ‘gezien’, en waar ruimte is voor ontspanning, recreatie en
creativiteit”, aldus een van de expositiezuilen.
Expositiezuilen en bestrating rond de kerk
Persoonlijke ervaring
In Ruinen ben ik verschillende keren geweest. De laatste
jaren in combinatie met familiebezoek. In 2015 waren we opnieuw in Ruinen
gestopt voor een lunch. Dit keer was ik vastbesloten om naar het kerkje te
lopen, ik voelde me daartoe aangetrokken. Ik liep om de kerk heen en achter de
kerk voelde ik meteen dat het een fijne plek was. Rond de kerk was gras en hier,
achter de kerk leek de tijd anders. Er stonden een paar bomen en het was er
vredig. Hier was iets geweest! Vroeger. Wat? Ik heb er tegen de muur aangestaan
en ik heb er even gezeten. Ik wilde niet weg, het voelde zo fijn! Ik heb de
bomen gedag gezegd. Toen ben ik langzaam langs de andere zijde weer naar de
voorkant gelopen.
De kerk was open en we liepen naar binnen. Daar vonden we,
achteraan in de kerk op de linkermuur, de noordmuur, de muurschildering. Het is
uit de 15e eeuw en stelt Maria voor bij de Annunciatie (de
aankondiging van haar zwangerschap). De kerk was tijdens de protestantse overname
natuurlijk helemaal witgeschilderd en deze muurschildering was tijdens recente
een opknapbeurt ontdekt en weer blootgelegd.
Thuis ging ik meteen zoeken op het Internet, want ik wist
niets van dit kerkje. Ik bleek het Pelgrimspadboekje van Drenthe te hebben en
daar las ik van de leylijnen…. . achter het kerkje.
Toen we in 2017 terugkwamen, was het kerkje dicht. We waren
net te vroeg. Wat we wel konden zien was hoe ingrijpend de grond rond het
kerkje was aangepakt. Alle energie leek weggevloeid. Aan de achterkant hebben
ze met een grote bak grind in de vorm van het oude koor willen laten zien waar
het koor toendertijd lag. Weg plekje om bij weg te dromen. Er lag een route van
brede tegels rondom de kerk, met ‘expositiezuilen’, een lelijke maquette van de
kerk in ‘modern metaal’. Een schoolvoorbeeld van hoe je iets kwetsbaars kunt
verruïneren. Alle goede bedoelingen ten spijt.
Ik ben op de steen gaan staan die vlak bij de muur op het
grote grindvlak lag, ik voelde de rust en de tijdloosheid weer; jammer dat de
omgeving hier niet meer bij paste.
Ondanks dat hier geen bewijzen zijn van een heidense plaats
van samenkomst, moet hier in mijn visie, gezien de leylijnen en het leycentrum,
wel degelijk iets zijn geweest. Het kerkje ligt iets hoger, zoals alle kerkjes
hier in Drenthe.
De ‘grindbak’ die de afmetingen van het vroegere koor laat
zien
Praktische gegevens
De Mariakerk is vanaf begin juli tot en met half september
op de woensdagen geopend van 14:00
tot 16: 00 uur. Toegang gratis.
Lida van de Water
Bronnen
Hans Westerman, Drentse onmensen, 2013
Zoet, Van der
Leeden en Stok, Langs mystieke plekken in
Zuidwest- Drenthe. Stichting Pelgrimspad, 2005
Drenthe op zijn
best, uitgave gemeente De Wolden
Geen opmerkingen:
Een reactie posten