KRACHTPLAATSEN IN DE LAGE LANDEN - WEST

WARMOND

 

De Oude Toren, Warmond

 Foto Wikipedia

Het ontstaan van Warmond

Het dorp Warmond is ontstaan op een oude duin. Die duin maakte deel uit van strandwallen langs de kust. Deze strandwallen of oude duinen zijn ongeveer 5000 jaar voor de christelijke jaartelling ontstaan door een stijging van het zeewater. Mensen gingen op de strandwallen wonen omdat het hen bescherming bood tegen het water. Dat was nogal geïsoleerd in moerassig gebied.

Vroege bewoning

De strandwal van Warmond werd al vroeg bewoond. Al in de 5^e eeuw vinden we nederzettingen in de streek.  Sommige archeologen rekenen de eerste vaste bewoners van de Duin- en Bollenstreek tot de zogeheten Vlaardingencultuur waarmee de periode 3500-2500 voor de christelijke jaartelling wordt aangegeven. Zeker zijn enkele vondsten, o.a. bij Mariëngaarde in Warmond die heel ruim worden gedateerd tussen de nieuwe steentijd en de bronstijd.

Schriftelijke bronnen

Warmond begint haar geschreven geschiedenis in 918, dan wordt er voor het eerst gesproken over Warmelda. Dit betekent ‘overgang in water’. Een andere bron is een 9^e-eeuwse goederenlijst van de St. Maarten in Utrecht, 866 om precies te zijn, waarop drie manis (boerderijen) in “Uarmelde” vermeld worden. Ook over de naam zijn verschillende interpretaties. De betekenis van de naam Warmond is ontleend aan het water, de monding van de War: de naam van het water ging vaak over op de nederzetting aan dat water. Nu heet het water bij Warmond De Leede.

Warmond in de Middeleeuwen

Over de Middeleeuwen is weinig bekend.Omstreeks1300 stonden er zes kastelen rond een dorp van slechts 200 mensen. Kort na 1400 waren drie daarvan alweer verdwenen.

Warmond was een heerlijkheid wat wilde zeggen dat een heer of vrouwe op grond van een aantal rechten zeggenschap had over grond, bewoners en rechtsspraak.  Het tegenwoordige Warmond komt nog nagenoeg met de heerlijkheid, zoals die van de 13^e eeuw af geweest is, overeen.

Van kapel tot Sint Matthiaskerk tot ruïnekerk

Uit een oorkonde van 1063 wordt er melding gemaakt van een kapel in Warmelde, die was gewijd aan Willibrordus. Die bestond dus al op de plek waar de latere kerk gebouwd zou worden. Rond 1314 wordt er voor het eerst gesproken over de Sint Matthiaskerk.De bouw heeft zeer waarschijnlijk eerder plaatsgevonden: in de 11^e of 12^e eeuw. Naast de toren lag het klooster St. Ursula of de 1000 Maagden. Dat klooster was via een onderaardse gang met de kerk verbonden. Deze middeleeuwse kerk wordt bij het beleg van Leiden in1573 door de Leidenaren (de Geuzen) in brand gestoken.  Ze wilden hiermee voorkomen dat de Spanjaarden zich er zouden verschansen. Alleen de oude toren en de stenen muren van de kerk blijven staan.

Omstreeks 1600 werd de kerk weer opgebouwd, door de Heer van Warmond, die de kerk aan de hervormde gemeenschap schonk. Zelf was hij katholiek. In 1874 werd er een nieuwe Mattiaskerk gebouwd aan de Herenweg. Ze braken de oude kerk af en werd alles weer in de oude staat teruggebracht: als ruïne dus! We spreken nu over de ruïnekerk.

 De toren van de ruïnekerk

Heden is de toren het oudste gedeelte van de ruïnekerk; hij is gebouwd op kloostermoppen (bakstenen). De toren is het oudst, de basis dateert uit de 13^e eeuw. In z’n huidige vorm dateert de toren waarschijnlijk uit de 15e eeuw en deze zal zeker opgetrokken zijn op resten van voorgaande torens. Het schip en koor gaan terug tot de zestiende eeuw, aangezien de kerk en vermoedelijk ook de toren meermalen herbouwd zijn. Duidelijk is te zien dat de kerk om de toren heen gebouwd is en er tegenaan, zodat we veilig kunnen aannemen dat de toren flink wat ouder is dan de kerkrestanten. Daar wijzen ook de enorme kloostermoppen wel op die aan de voet van de toren in het metselwerk te vinden zijn. Er wordt beweerd dat het de grootste bakstenen van Nederland zijn n.l. 43 en 49 cm lang. De toren is steeds onderdeel gebleven van de gedeeltelijk weer opgebouwde kerk. De begraafplaats is eigendom van de Protestantse Gemeente te Warmond.

De toren is in 1968 verkocht aan de gemeente Warmond en omstreeks 1975 is de laatste restauratie aan de toren verricht. Wat resteert is een schilderachtige plek met middeleeuwse ruïnemuren; een klein deel van de onderaardse kloostergang is nog intact. Rondom de ruïne en toren ligt de begraafplaats van de hervormde kerk. Binnen de ruïnekerk liggen een paar opmerkelijke graven, zoals die van Jacob van den Woude, de heer van Warmond (1398) alsmede een grafmonument van de kerkleiders van de Oud-Katholieke kerk, de Jansenisten. Onder de ruïnekerk is een grafkelder van de Oud Katholieke kerk; in deze grafkelder werden belangrijke bisschoppen bijgezet.

Leylijn

John Hunter noemt in het tijdschrift de Ley Hunter, nr. 104, een leylijn die start vanuit de windmolen op een eiland midden in de Kagerplassen via het Huys te Warmont naar de ruïnekerk. De lijn gaat dan door naar het voormalige steenhuis met woontoren en ringmuur van de Heer van Teylingen (nu is daar de kinderboerderij ‘De Kloosterhof” gevestigd); de lijn gaat dan door het Groene Kerkje te Oegstgeest en opnieuw een windmolen, voordat hij eindigt in Rijnsburg, bij de kerk en het voormalige klooster.

Persoonlijke ervaring

Warmond is een aantrekkelijke plaats, het ademt ondanks het toerisme dat zich aan de kant waar het water zich afspeelt, een sereniteit en oudheid uit die nieuwsgierig maakt. Er staan veel prachtige monumentale huizen langs de weg die zich door de gemeente slingert. Het gevoel klopt met de constatering dat het niet veel is veranderd sinds de 13^e eeuw en dat betekent natuurlijk niet dat de tijd heeft stilgestaan. Je voelt het. Het terrein van en rond Mariëngaarde oefent een grote aantrekkingskracht op mij uit. Er zijn slingerende paadjes, bosschages, het kerkhof in het parkje achter de huidige katholieke kerk. En dan de ruïnekerk. Ook toen ik nog helemaal niets van leylijnen afwist, werd ik al naar dit stukje ‘buiten de tijd’ getrokken, dwalend langs de graven. Nu sta ik met mijn rug naar de toren en zie de contouren van de verdwenen kerk vóór me. Als ik bij het altaar deel ga staan, voel ik de energie door mijn benen en handen trekken. Het is een prettig, tintelend gevoel. De tijd lijkt hier stil te staan en dat is meer dan alleen omdat het hier oude grond is, met geschiedenis. De bomen rond de ruïnekerk ritselen hun bladeren in de wind. Fluisteren hun verhalen. Het is hier gewijde grond. Het is hier een andere dimensie.

praktische informatie

De Oude Toren, met ruïnekerk, Monseigneur Aengenentenlaan/hoek Klinkenberg, Warmond

 

 

 

 

© Lida van de Water (AleidisAvenahar)

www.avenahareducatie.blogspot.com

 

 

 

 

 

Bronnen

• Stichting Pelgrimspad, Langs het pelgrimspad in Leiden, Haarlem en de Bollenstreek, 2001
• Matthieu Fannee, ‘tlant te Waremunde, 2014
• Jeroen van Zoolingen, Het verleden van de velden, archeologie van de Duin-en Bollenstreek, 2017
• Anja Schrage en André van Noort, de geschiedenis van Warmond.Historisch Genootschap Warmelda, 2007 www.warmelda.nl
• Danny Sullivan, Leylines, a comprehensive guide to alignments, 1999
• S.J. Fockema Andrea, Warmond, Valkenburg en Oegstgeest. Apparaat voor de geschiedenis van Holland, 1976
• Tjeerd Gorter, Levend Land. Splendid Life, 2019
• Wim Bonis, het voortleven van het Godinnenerfgoed. Naar een synthese van schijnbare diversiteit. 2013
• www.zwanburgerroute.nl/vvv/Warmond-Historische-gebouwen.pdf
• http://www.pgwarmond.nl/HistOtoren.aspx

 

foto’s: Lida van de Water

 

 

 

 KRACHTPLAATSEN IN DE LAGE LANDEN - WEST

 

 

 DE GROTE OF ST. JACOBSKERK IN DEN HAAG

 

lw

Geschiedenis

De Grote of Sint-Jacobskerk is een kerkgebouw in het centrum van Den Haag. Het behoort met het Binnenhof en de Abdijkerk van Loosduinen tot de oudste gebouwen van Den Haag.

Het is een oud gebied. De kerk is gebouwd op het hoogste punt van een oude duinrug, daterend uit de midden bronstijd, circa 1360 v.Chr. Er woonden al mensen gezien archeologische vondsten hier gedaan. In de dertiende eeuw bracht de nabijheid van het hof van de graven van Holland handelaren en werk- en ambachtslieden mee. De buurtschap die zo ontstond heette Die Haghe.

Aan de noordkant lag vroeger het kerkhof. Aan de zuidkant werd zoetwatervis verhandeld. De zijstraat heet Visbanken, daar werd de zeevis verhandeld. Het oude stadhuis uit 1564 ligt vlakbij. Het gebied rond de kerk is beschermd stadsgezicht.

De kerk

In de dertiende eeuw stond op deze plaats al een kerk, waarschijnlijk een houten kerk. Dit geeft al aan dat we te maken hebben met een bijzondere plek. De protestantse gemeente, nu in het bezit van de kerk, spreekt over een klein houten kapelletje, rond 1270 dat was gewijd aan de heilige Jacobus. Midden 14 eeuw werd het hout vervangen door steen en tussen 1400 en 1500 werd de kerk uitgebreid tot nu huidige omvang. De Mariakapel aan de noordzijde werd rond 1500 gesticht, evenals de Heilige Kruiskapel aan de zuidzijde.

In 1539 woedde een brand; toren, kerk en veel huizen eromheen brandden af.  De kerk werd hersteld waaronder ook de gebrandschilderde ramen. Slechts twee van deze uit de 16^e eeuw stammende gebrandschilderde ramen overleefden de tand des tijds, de andere ramen stammen uit de 20^e eeuw.

In 1576 ging de kerk over in protestantse handen. Nu worden er alleen culturele evenementen, beurzen en tentoonstellingen gehouden. Kerkdiensten vinden alleen nog plaats met kerstnacht, Pasen en op Prinsjesdag.

Mariakapel

De Grote Kerk had in 1540 wel 12 kapellen aan weerszijden van de kooromgang. Er zijn er nu nog drie over waaronder de Mariakapel. Deze kapel staat nog altijd als O.L.V. kapel op de plattegrond die je meekrijgt als je de kerk wilt bezichtigen en je kan er ook een kaarsje aansteken. De ruimte is net zo kaal als de kerk, er hangen borden van ene familie Van Hogendorp. Het is mogelijk om een gebed voor iemand op een papiertje te schrijven. Midden in de ruimte staat een drieluik met in het midden een afbeelding van Maria (Magdalena ?) met de (neem ik aan) opgestane Christus. De afbeelding is – verrassend – intiem. 

LW

Leylijnen

Sietste van der Tuin geeft aan dat er sprake is van leycentra bij het altaar en de toren, hij noemt ook het koor, maar dat is waarschijnlijk hetzelfde als het altaar.

Deze leylijnen lopen verder, het blijkt dat er heel wat leypunten zijn in Den Haag!

Het leycentrum in de toren van de Grote Kerk loopt door het midden van de Ridderzaal, waarbij er bij de ingang van de Ridderzaal ook een leycentrum is, buigt af naar de Mauritspoort (heeft een leycentrum in het midden en gaat naar de vlaggenmast van Paleis Huis ten Bosch (in de hal onder vlaggenmast).

Het leycentrum van het altaar van de Grote Kerk loopt ook naar Paleis Huis ten Bosch (vlaggenmast) en passeert daarbij het altaar van de Hofkerk – waar zich ook een leycentrum bevindt.

Internationale leylijnen

Volgens van der Tuin is het grootste leycentrum van Den Haag te vinden in de noordwand van de oude Ridderzaal. Een aantal leylijnen kruisen elkaar daar:

• Van Alhambra naar Noordwijk (Schipperskapel, altaar)
• Van Parijs naar Katwijk (de Soefitempel)
• Van Glastonbury naar Deventer

De leylijn in de Ridderzaal komt vanuit Glastonbury en loopt door naar de Bergkerk in Deventer

                                                      Leycentra en – lijnen, Sietse van de Tuin

Vleer en Van der Dool situeren de kern van het Haagse leycentrum in …. het torentje van de minister-president, het zenuwcentrum van de staat. Dat kan geen toeval zijn, menen ze. Daar moet de werkruimte op uitgekozen zijn.

Ervaring

Toen ik voor de tweede maal de Grote Kerk bezocht, bleken er archeologische opgravingen plaats te vinden, ze hadden skeletten van het oude kerkhof gevonden en aan de andere zijde van de kerk lagen potscherven. Archeologisch onderzoek vindt plaats als de bodem omgewoeld moet worden, in dit geval voor de tramverhoging.

De kerk bleek dit keer open en ik kon dus een kijkje binnen nemen. Het is een grote lege kerk, waar het plaatsen van het vroegere katholieke interieur wat fantasie vraagt. Op de plek waar vroeger het altaar moet hebben gestaan – het boekje van de kerk spreekt over “het hoogkoor”, Wikipedia noemt het het hoogaltaar – staat nu een praalgraf van een van de heren van Wassenaar. Het werd gemaakt in opdracht van de Staten-Generaal. Opvallend waren de beelden van vier vrouwen die aan de vier punten van het vierkante hekwerk in opvallend liberale poses stonden, één vrouw heeft haar borsten ontbloot. Het zijn de vier deugden: Fidelitas, Vigilantia, Prudentia en Fortitudo: Trouw, Waakzaamheid, Bedachtzaamheid en Moed. We weten dat godinnen tijdens de kerstening zijn opgegaan in heiligen en later tijdens de Verlichting, werden zij de deugden…. (Wim Bonis, het voortleven van het Godinnenerfgoed).

Staand vóór het praalgraf voelde ik energie door mijn benen en handen gaan, er was helaas geen tijd genoeg en ook de omgeving nodigde niet uit tot meer bezinning.

Van de Wassenaars vermeldt het kerkboekje nog van een zijtak van die familie: Johanna van Polanen die op 11 (!!!) jarige leeftijd trouwde met een Nassau-Dillenburger, 33 jaar oud. Over het arme meisje wordt niets gezegd, wel dat daardoor de hechte band tussen Oranje-Nassau en de Nederlanden is ontstaan. Tja.

Ik was een paar dagen daarvoor in Deventer geweest, in de Bergkerk, op zoek naar de leylijnen daar. Ik zou met een week afreizen naar Glastonbury. Die dag was ik dus in Den Haag om het labyrinth in de Paleistuin te lopen met vriendinnen. Ik had de informatie over deze internationale leylijn (zie kaartje) een tijd terug opgeschreven en vergeten. Het was mijn vriendin die mij opmerkzaam maakte op deze “toevalligheid”: Deventer – Den Haag – Glastonbury! Daarom ben ik op de weg terug naar het station langs het Binnenhof gelopen en heb daar foto’s gemaakt, van het torentje van de minister-president, de buitenkant van de Ridderzaal, de Mauritspoort.

 

De Grote Kerk bezoeken

• ·       De Grote Kerk is geopend voor het publiek op onderstaande tijden, tenzij het gebouw verhuurd is:

• ·       Maandag gesloten; dinsdag t/m zaterdag van 11-17 uur; zondag van 14-17 uur. Entree € 2. U kunt bij diverse ingangen de kerk binnengaan.

• ·       Plaats: Rond de Grote Kerk 12, 2513 AM Den Haag

• ·       In de kerk vinden regelmatig culturele evenementen plaats. Check de website van de kerk voor de actuele informatie
•       https://www.grote-kerk.nl/bezoek/evenementenagenda
  

• ·       De toren kan beklommen worden. De Gemeente Den Haag is eigenaar van de toren. https://www.dehaagsetoren.nl/

 

disclaimer: check altijd vóór bezoek zelf de actuele informatie 😊

 © Lida van de Water

 

Bronnen

Sietste van der Tuin, Fysica van de Heiligheid (2009)

Wigholt Vleer en Van der Dool, Leylijnen en leycentra in Nederland. 217 heilige plaatsen in Nederland en Vlaanderen. 1992

Wim Bonis, Het voortleven van het Godinnenerfgoed. Eigen beheer. https://www.wimbonis.nl/boek-godinnenerfgoed/

De Grote of St. Jacobskerk, een historische rondwandeling. Boekje van de Grote Kerk

Websites van Wikipedia

 

 

 

 

KRACHTPLAATSEN IN DE LAGE LANDEN - WEST

KRACHTPLAATSEN OEGSTGEEST

Oegstgeest kent een aantal interessante plaatsen. Het Groene Kerkje had al heel lang mijn interesse en deze plek was mijn ingang. Achtereenvolgens behandel ik eerst de geschiedenis van Oegstgeest; en de vondst van de Osgerschaal. Daarna De Oude Hof, Abspoel, Oud-Poelgeest en Endegeest. De belangwekkendste gebieden, voor zover ik weet.

1 De Geschiedenis van Oegstgeest; de schaal van Osger; het wapen van Oegstgeest

2 Het Groene Kerkje

3 De Oude Hof

4 Abtspoel

5 Oud-Poelgeest 

6 Endegeest

 

Huize Abspoel, hofstede

                                                       Het Huis Abspoel - Tekening door A. de Haen 

Hoewel er van de hofstede Abspoel niets meer te zien is, is het interessant om er nadrukkelijk melding van te maken.

De Abspoelweg (zonder -t) in Oegstgeest verwijst naar huize Abspoel, dat moet hebben gestaan in het gebied waar nu imposante villa’s van happy few staan (weliswaar hutje-mutje), hoek Van Paedtlaan en de Abspoelweg. Om dat uit te vinden, was ik nog al even bezig; pas toen ik op de fiets was gesprongen om ter plekke polshoogte te nemen, vond ik informatie ‘zwart op wit’.

’In een flauwe bocht van de weg naar Warmond’. Die bocht is er niet meer, de weg is rechtgetrokken. Van het huis met omgeving is ook niets meer te bekennen, je kan het alleen uitvogelen door de naambordjes van de straten: naast de Mathenesselaan is er ook nog een Van Leyden Gaelstraat hier en ook de van Brouchovenlaan herinnert aan (de eigenaren van) het landhuis. Deze vier vormen een rechthoekig gebied, waarbinnen het huys Abtspoel moet hebben gestaan. Hoek Abspoelweg en de Van Paedstlaan (logisch).

Hier, ter hoogte van de bushalte, staat het informatiebord nr. 7 van de Historische Vereniging Oegstgeest: “‘t Huys Abtspoel”, zo stond het bekend. De Abts Poel, feitelijk. Zoals het kasteel Oud-Poelgeest omzoomd was ‘door moerassen en poelen, zo ga ik ervanuit dat dit ook de aanduiding was van deze plek: ‘de poel van de abt’.

De vereniging geeft het in haar ‘bordjeswandeling’ aan als “via de Hofbrouckerlaan en de Mathesselaan richting Abtspoelweg – even denken, maar het klopt, alleen kom je dan van de andere kant. Pelinck schrijft in het Leidsch Jaarboekje 1963 : “de Warmonderweg aflopen tot halverwege de Kwaaklaan en het Warmonderhek (…)  net voorbij de tennisvelden”, Overigens ligt  er verderop, aan de overkant nog een Abtspoelhof (met een -t), als straatnaam. Dat was ook een optie, dacht ik aanvankelijk, starend op de kaart van Oegsgeest en foto’s van oude kaarten. Maar het zal een verwijzing zijn naar de voormalige hofstede dus, aan de overkant.

 

Kaart met omgeving Abtspoel (HVO). Hier zie je het huis, aangeduid als ‘Kasteel Abtspoel’, in de bocht van de weg liggen.

 

Hofstede, een uithof, kasteel: het huis wordt op verschillende manieren aangeduid; “een omgracht huis met het uiterlijk van een kasteel” (Wikipedia). Op de website van kastelen Zuid-Holland wordt het beschreven als ‘een buiten’, maar ook ‘ridderhofstad’ genoemd en ook ‘een omgracht, kasteelachtig huis van ten minste drie vleugels en een (trap)toren’. Ook wordt er geschreven dat ‘de oude uithof’ waarschijnlijk als uitgangspunt dienst heeft gedaan bij de aanleg van de buitenplaats. Mogelijk wordt hier de motte Oudenhof (nu Irispark) bedoeld.

De Historische Vereniging noemt Abtspoel (‘t Huys Abtspoel ) ook een hofstede. Ze schrijft het volgende over dit kasteel: “Abtspoel is gebouwd in de 15^e eeuw door de abt Willem van Mathenesse als bezitting van de abdij van Egmond. Het kasteel lag binnen een brede gracht en was aanzienlijk in omvang. Om Abspoel heen lag in de vorm van een halve maan de Brouchovenpolder (in de bocht die de Trekvaart daar maakte, die bij het landgoed hoorde.

In haar periodiek van okt 2006 staat echter dat de abdis van Rijnsburg in het midden van de 13^e eeuw het kasteel liet bouwen – als beveiliging van de uitloop van de Vliet in de poelen tussen Poelgeest en Warmond. Watermanagement dus! Als kasteel Abtspoel deed zij het korte tijd later over aan de abt van het klooster te Egmond. De latere Overveerpolder is te danken aan het inpolderen van de wildernis langs de Mare door het klooster van Egmond, 13 of 14^e eeuw.

Pelinck schrijft: “Abspoel was een oude bezitting van de abdij van Egmond, welke instelling, vrij kort bij de abdij van Rijnsburg, in het ambacht van Oegstgeest van lieverlede een aanzienlijk bezit had verworven, dat in 1544 100 morgen beliep, waarvan 63 rond een door de abt Willem van Mathenes (1458) gebouwd huis (…). In 1457 werd de kapel gewijd. Een kasteel of versterkt huis was het afgezien van de ligging binnen een gracht, eigenlijk niet, maar vrij omvangrijk moet het wel geweest zijn, want blijkens een in 1542 verrichte telling had het huis toen 7 schoorstenen. Nochtans zat er iets riddermatigs aan dit huis, zij het dan bescheiden, want in 1443 verleent hertog Philips het recht van zwanendrift. In de rekeningen van de abdij van Egmond vindt men telkens posten betreffende deze uithof.”

In 1516 heeft de toenmalige abt zijn toevlucht genomen tot Abtspoel vanwege de uitgebroken pest. Hij heeft aanzienlijke verbeteringen aan het gebouw aangebracht. In 1561 werd Nicolaas van Nieuwland, de eerste bisschop van Haarlem, de bewoner van het huis. In 1568 werd hij afgezet door Alva en moest hij uitwijken naar Utrecht. Daarna werd het huis door het soldatenvolk geplunderd.

Waarschijnlijk hebben de nog bestaande muren als basis gediend voor een snelle herbouw van Abtspoel. Het gebouw bestond uit vijf rond een traptoren opgetrokken blokken en een langwerpig dienstgebouw. Zes zadeldaken met trapgevels gaven dit uit het water oprijzend bouwwerk een schilderachtige aanblik. Er was verder een soort poortgebouw dat toegang gaf tot een met een borstwering omgeven plein, waar het huis op stond.

 

 

 Tekening Abtspoel, Roghman  

 

't Huis Abtspoel 1730 (HVO)

 

 

Abtspoel 1863 voor de sloop (HVO)

 

In 1574, tijdens het beleg van Leiden, wordt het huis verbrand door de Leidenaren, die de taktiek van de verschroeide aarde toepasten om te voorkomen dat de Spanjaarden zich er zouden verschansen. Tot 1591 stond het pand in puin. De Staten van Holland hadden de Egmondse bezittingen geconfisqueerd en verkochten de ruïne in dat jaar aan Foy van Brouchoven, toen rentmeester van Rijnland en later schepen en burgemeester van Leiden. De Van Brouchovens waren vooraanstaande bestuurders; het geslacht leverde gedurende honderd jaar 3 generaties van schouten, baljuws e.d.

In 1643 werd het huis gekocht door burgemeester Willem Paedts, die in Leiden een statige woning aan het Rapenburg bewoonde. Diederick van Leyden Gael (overleden in 1846) was de laatste eigenaar, zijn weduwe overleed in 1862. De hofstede had meer dan 270 jaar de Leidse patriciërs als zomerverblijf gediend. Alle straatnamen kunnen dus herleid worden en vertellen de geschiedenis van Abtspoel. Een aantal wapens aan de muren in het souterrain van Oud-Poelgeest herinnert ook aan enkele van deze patriciërs.

Het Erfgoed Leiden heeft een aantal schetsen/tekeningen waarin Abtspoel de titel ‘ridderhofstad’ heeft.

Waarschijnlijk vanwege de verkoop in 1863 is er een kaart van het huis Abspoel gemaakt, bewaard in het kadaster, nu in de collectie van Erfgoed Leiden en Omstreken. Hier wordt niet alleen het huis (met vijvers) maar ook de bijbehorende landerijen getekend. 

                                                         Ab(t)spoel, heel klein, helemaal boven in…

Krachtplaats

Het huis Abspoel is interessant vanwege de volgende informatie. Het park bezat rechte lanen waarvan één het gezicht had op het Groene Kerkje, een ander had als eindpunt een gebeeldhouwde obelisk. In 1863 werd Abtspoel geveild, waarna het gebouw werd afgebroken en het park in teelland veranderde. “

Ik heb geen informatie over of verwijzingen naar leylijnen kunnen vinden; wel vind ik het opmerkelijk dat (waarschijnlijk) de kleinzoon van Paedts, Willem Paedts jr. (1665-1740) verantwoordelijk was voor de rechte lanen in de tuin en dat één van de lanen was gericht op het Groene Kerkje. Sterker nog: vanuit het huis was er via die centrale laan uitzicht op het Groene Kerkje, aldus de tekst op kasteleninzuidholland.nl. Niet zonder betekenis als je bedenkt dat er sprake is van een leycentrum in het kerkje van Oegstgeest. Als de ‘Soestdijk’lijn (Van der Tuin) vanaf Warmond via het kerkje naar Rijnsburg gaat, moet er dus nog een andere leylijn zijn.

bron: Pelinck (Jaarboek 1963)

Tevens was er een andere laan die uitkwam op een obelisk. Dit lanenpatroon is op deze kaart goed te zien. Of het geometrisch iets uitbeeldt, weet ik zo niet, maar het lijkt mij zeer aannemelijk. 

De obelisk in 1942 (Wikipedia)

    De stenen obelisk afkomstig van Abspoel   (J. van der Kooij)

Toen het huis in 1863 werd afgebroken, kocht Daniël Theodoor Gevers (1793-1877), die eigenaar van kasteel Endegeest was, de obelisk en plaatste hem in de tuin van dakasteel. Ook een opmerkelijk feit.

Tot slot – Zoals wel vaker gebeurd, is in sommige stukken de t van abt is vervallen en spreekt men dus spreekt over Abspoel, vandaar dus de Abspoelweg.

© Lida van de Water

 

Bronnen

E. Pelinck, Het Leidsch Jaarboekje 1963

HVO, periodiek, oktober 2006

Levend Land. Oude kennis en krachtplekken van de aarde als bron van transformatie. Tjeerd Gorter. Splendid Life. 2019

https://historischeverenigingoegstgeest.nl/erfgoed/levend-verleden/08-t-huys-abtspoel

https://www.kasteleninzuidholland.nl/Pages/Abspoel.htm

https://www.erfgoedleiden.nl/collecties/beeldmateriaal/zoeken-in-beeldmateriaal/?mode=gallery&view=horizontal&q=Ridderhofstad%20Abspoel

Wikipedia

 

Tekening door A. de Haen  (terwijl Erfgoed Leiden zegt: maker onbekend, maar er staat duidelijk Haen op de tekening. Hier is het huis wat beter te zien.